Elektrik enerjisinde üretildiği santralden tüketildiği yüke ulaşana kadar pek çok elektrik kayıpları meydana gelmektedir. Bu kayıpların azaltılması ve minimum derecede elektrik enerjisinden yararlanılması için yapılan işlemlerden birisi de kompanzasyon işlemi olmaktadır. Kompanzasyon indüktif ve kapasitif erki sonucunda oluşan voltaj ve akım arasındaki faz kaymasını sıfıra yakın tutma işleminin adıdır.
Kompanzasyon Nedir?
Günümüzde elektrik şebekelerinin abone güçlerinde bir artış oluşmaktadır. Bu sebeple reaktif yükler zamanla artmakta ve şebekelerin güç kat sayısını düşürmektedir. Kompanzasyon bunu önlemek amacı ile yapılmaktadır. Kompanzasyon yöntemleri akım ile gerilim arasındaki faz farkı ideal olacak bir açıya getirmektedir. Böylece sistemi etkileyecek reaktif güçleri de sıfıra yaklaştırmaktadır. Ayrıca bu sayede enerji iletim hatlarının ve şebekenin gereksiz bir şekilde yüklenmesine neden olan reaktif güç minimum seviyede tutulmaktadır.
İlginizi Çekebilir: Enerji Kalitesi
Kompanzasyon işleminde cihazların çekmiş olduğu reaktif enerjinin tüketiciye yakın noktalardan oluşturması sağlanmaktadır. Böylece de şebeke gereksiz bir şekilde meşgul edilmeyecek ve kapasitenin arttırılması sağlanacaktır. Bu işlemlerde kompanzasyon panosu kullanılmaktadır. Kompanzasyon panosu tesisin güç kat sayısını düzeltmek için gerekli olduğu cihaz, kondansatör ve ölçü aletlerinin bulunduğu bir pano olmaktadır.
Kompanzasyonun Faydaları Nelerdir?
Kompanzasyonun hem sisteme hem de elektrik üreticisi ve tüketicisine faydaları oldukça fazladır. Kompanzasyonun faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz:
– Şebekelerdeki güç kayıplarını azaltır.
– Üretim, iletim ve dağıtım sistemlerinin kapasitesinde artma sağlanır. Böylece verim yükselir.
– Sınırlı gücün taşındığı hatlarda enerji taşıma kapasitesi de artar.
– ısı kayıplarında azalmalar yaşanır.
– İletkenler daha az akım taşıdığı için ince kesitte seçilir.
– Alternatör ve transformatörlerin gücü daha küçük tutulur.
– Dağıtım hatlarında kayıplar azalır.
– Şebekeden daha az reaktif enerji çekilir.
– Harcanan enerji azalmaktadır. Bu nedenle enerji ücreti de azalır.
– Beslenme transformatörü, kumanda, kontrol ve koruma elemanları daha küçük değerlerde seçilir.
İlginizi Çekebilir: Şalt Sahası Nedir?
Münferit Kompanzasyon Nedir?
Kompanzasyon 3 farklı şekilde yapılmaktadır. Bunlar Münferit kompanzasyon, grup kompanzasyon ve merkezi kompanzasyondur. Münferit kompanzasyonda kondansatörler bireysel güç tüketicilerinin terminallerine doğrudan bağlanmaktadır. Ortak bir anahtarlama cihazı aracılığı ile açılmaktadır. Burada kondansatör gücü tüketicilere göre tam olarak ayarlanmaktadır. Asenkron motorlarda genellikle münferit kompanzasyon kullanılmaktadır. Münferit kompanzasyon avantajları ise şunlardır:
– Güç ihtiyacını düşürmektedir.
– Reaktif güç tüketim cezalarını minimuma indirir.
– Transformatörün daha çok yüklenmesini engellemektedir.
– Kablo kaybını azaltmaktadır.
Grup Kompanzasyon Nedir?
Grup kompanzasyon da kompanzasyon çeşitleri arasında yer almaktadır. Bir tesiste birden fazla tüketicinin birlikte bulunduğu, ayrı bir şekilde kompanze edilmek yerine grup şeklinde kompanzasyonun sağlandığı yapıya denilmektedir. Münferit kompanzasyona benzeyen grup kompanzasyonun avantajları şunlardır:
– Reaktif güç tüketim cezalarını minimuma indirir.
– Görünen güç ihtiyacını düşürmektedir.
– Trafonun çok yüklenmesini engeller ve gerektiğinde daha fazla yüke izin verir.
– Kablolardaki kayıpları azaltmaktadır.
Merkezi Kompanzasyon Nedir?
Merkezi kompanzasyon sistem ana panosundan reaktif rölenin kumandasında ihtiyaç duyulan reaktif güç kadar kondansatör grubunun otomatik bir şekilde devreye alınıp çıkarıldığı sistem olmaktadır. Bu kompanzasyonda sistem devresinden alınan ölçümler sonucunda reaktif kontrol rölesinin kontrolünde kondansatörler kademe şeklinde devreye girip çıkmaktadır.
En çok merkezi kompanzasyon tercih edilmektedir. Özellikle büyük ve güçlü tesislerde tercih edilen bir yöntemdir. Bu tür kompanzasyonun yapıldığı tesis veya panoda tüketici sayısı da çoktur ve bunlar sistemde sürekli aktif olmamaktadır. Merkezi kompanzasyonun avantajları şunlardır:
– İşletmenin güç faktörü bir yerden denetlenmektedir.
– En ucuz yöntem merkezi kompanzasyon yöntemidir.
– Aşırı ve düşük kompanzasyon önlenmiş olur.