Elektriği ileten ve dağıtan sistem tesislerine Şalt sahası denir. Şalt sahaları tesislerinde transformatörler kullanılır. Bu transformatörler sayesinde gerilim, yüksek formdan alçak forma ya da alçak formdan yüksek forma dönüşür.
Elektrik, tüketiciye gelene değin birkaç tesisten geçerek yer yer gerilimde arttırılıp azaltılma işlemi yapılabilir. Bununla birlikte şalt sahalarında, gerilimin önce attırılıp daha sonra akımın azaltılması kuvvetlendirici transformatörler ile yapılır. Bunun dışında gerilimin azaltılıp akımın arttırılmasını da zayıflatıcı transformatörler yapar. Böylelikle şalt sahası nedir? Sorusunun yanıtı verilmiş olmaktadır. Transformatörlerin dışında şalt sahasında anahtarlama, koruma ve kontrol elemanları bulunur. Şalt sahasının büyüklüğüne göre koruma elemanları farklılık gösterir.
Büyük tesislerde şebekede oluşabilecek aşırı akımı ya da mevcut kısa devre akımlarını kesmek adına “Kesiciler” kullanılır. Ancak daha küçük olanlarında ise otomatik devre kesicisi ya da dağıtım devresinin korunması adına sigortalar kullanılır. Bununla birlikte şalt sahaları bir elektrik üretim santrali değildir. Elektrik santralleri ile şalt sahaları birbirine benzemektedir. Ancak şalt sahalarında jeneratörler bulunmaz. Ayrıca salt sahalarında gerilim regülatörleri ve güç faktörü kondansatörleri gibi eşyalar bulunabilir. Bunun yanı sıra Şalt sahaları ihtiyaca göre çitle çevrili ve ya yeraltına inşa edilebilir ya da çok yüksek binalarda birden fazla şalt odası bulunabilir. Kapalı şalt sahaları ise transformatörden gelecek sesleri azaltmak için ve iklimsel faktörlerden korumak amacı ile kullanılır.
İlginizi Çekebilir: Güvenlik ve Yangın İhbar Sistemleri
Şalt Sahası Elemanları Nelerdir?
Şalt tesislerinde yer alan başlıca malzemeler; bara düzeneği, güç trafosu, ölçü aletleri, kontrol malzemeleri ve anahtarlama ekipmanlarıdır. Büyük şalt tesislerinde oluşabilecek devre ya da aşırı akımlara müdahale edilebilmesi için devre kesicilerden yararlanılır.
Daha küçük şalt sahalarında ise recloser devre kesiciler ve ya koruma amacıyla dağıtım ağları için sigortalar tercih edilir. Genellikle Şalt tesislerinde eneratör yer almaz. Ancak yakınlarında başka trafo merkezleri bulunur. Bunlara kapasitörler ve voltaj regülatörleri örnek gösterilebilir.
Şalt sahası elemanları her zaman gerilimlerin büyüklüğünden dolayı açık alana yerleştirilir. Ancak şalt salonu ünitelerinin tüm montajı kapalı yerlere yapılır. Bununla birlikte açık sahada tesis edilenleri de yer almaktadır. Büyük açık hava tip şalt sahası üç şekilde monte edilir. Bunlar;
-Cihaz tipi şalt sahası
-Toprak üstü salt sahası
-Kiriş tipi şalt sahası
Açık Hava Salt Sahaları
Açık hava şalt sahaları aslında büyük şalt sahaları olmaktadır. Büyük açık hava şalt sahalarında ise çok ağır transformatörler bulunur. Betona gömülü raylar üzerine ise yağlı kesiciler betonarme kaidelere yerleştirilir. Şalt sahaları da kendi içinde üç farklı şekilde tesis edilir.
1) Cihaz Tipi Şalt Sahası
Cihaz tipi şalt sahaları engebeli arazilere kurulur. Ancak kuruluş maliyetleri oldukça ucuzdur. Bununla birlikte hafif cihazlar ve çelik çerçeveler üzerine yerleştirilir. A tipi demir direklerde baralar, zincir izolatörler arasına yerleştirilir.
2) Kiriş Tipi Şalt Sahası
Cihaz tipi şalt sahalarına nazaran biraz daha pahalıdır. Ancak daha küçük araziye yapılır ve daha sağlam olur. Kiriş tipi şalt sahaları, yatay ve dikey olarak birleştirilen kafes kirişlerden meydana gelir. Hafif cihazlar ve ayırıcılar kirişler üzerine yerleştirilir. Baralar, mesnet tipi izolatörler ve zincir vasıtasıyla gergin bir şekilde kirişler arasına yerleşir.
3) Toprak Üstü Tipi Şalt Sahası
Yerden çok yüksek yapılmaz ve maliyeti de düşüktür. Ancak bu tip sahalar için geniş ve düz yerler gerekir. Toprak üstü tipi şalt sahaları deprem ve gevşek zemin toprak kayma riskli olan yerler gibi bölgeler için kullanıma uygun olmamaktadır. Ayrıca üniteler beton sütunlar üzerine yerleşir.
Şalt Sahalarında Enerji Kalitesi Ve Kontrol
Yüksek gerilim altında kalan Şalt sahaları için can güvenliği ve ekipman güvenliği açısından kontrol ve bakımlarının yapılması çok önemlidir. Bu nedenle aksatılmadan yapılması gerekir. Herhangi bir problem insanlar ve cihazlar için tehlikeli olabilir. Bu da enerji kalitesini de düşürmektedir. Çok eski yapılı şalt sahalarında özellikle bu kontroller daha sık ve özenli yapılmaktadır. Bunun yanı sıra sahadaki ekipmanlara destek sağlanarak teknolojinin gelişimiyle daha güvenli ve daha kolay ekipmanlar getirilmelidir. Bunlara örnek olarak en başta röleleri verebiliriz. Röleler şalt sahalarının olmazsa olmaz ekipmanları arasındadır. Gazlı kesicilerin olduğu sahalarda ise daha modern ve güvenilir vakumlu kesiciler kullanılmaktadır. Böylelikle sahanın kullanılabilirliği uzatılır ve olası kesintiler en aza indirilmektedir.